Το κάστρο

Το κάστρο των Ιωαννίνων αποτελεί σημείο αναφοράς της πόλης. Η σημερινή του μορφή οφείλεται στον Αλή Πασά ο οποίος ξαναχτίζει το κάστρο το 1815 σχεδόν εκ θεμελίων.

Η πρόσβαση στο κάστρο μέχρι και το 1913, ήταν δυνατή μόνο αν από το εσωτερικό κατέβαζαν τη σκάλα σύνδεσης, που ένωνε τον εξωτερικό κόσμο με το κάστρο και αυτό γιατί η λίμνη και η υδάτινη τάφρος ακουμπούσαν τα τείχη.

Από την κεντρική πύλη, στην οποία οι Τούρκοι απαγχόνισαν το νεομάρτυρα Γεώργιο, πολιούχο των Ιωαννίνων, μπαίνουμε στο χώρο του κάστρου. Η πύλη αυτή είναι στο τέλος της οδού Αβέρωφ.

Επάνω από την κεντρική πύλη διακρίνουμε το οικόσημο του Αλή Πασά. Στη δεξιά πλευρά, υψώνεται πιο πάνω από το τείχος ο πύργος που χτίστηκε επί τουρκοκρατίας για το «Βενετσιάνικο» ρολόϊ του Κάστρου. Το ρολόϊ αυτό το αχρήστευσαν οι Ιταλοί το 1917 και αντικαταστάθηκε πρόσφατα από Γιαννιώτες.

Τα στενά του δρομάκια μας οδηγούν στο λόφο που βρίσκεται το τζαμί του Ασλάν Πασά στη βόρεια ακρόπολη. Χτίστηκε το 1618 από τον ομώνυμο Πασά σε ανάμνηση της συντριβής της επανάστασης του Διονυσίου Φιλόσοφου (1611).Δεσπόζει στο ομορφότερο ίσως σημείο της πόλης με θέα προς τη λίμνη, το νησί και την ίδια την πόλη. Στη θέση που καταλαμβάνει σήμερα το τζαμί, ήταν ο ναός του Αγ. Ιωάννου του προδρόμου που καταστράφηκε το 1611. Σήμερα ο χώρος λειτουργεί ως Δημοτικό Μουσείο. Δεξιά και αριστερά, καθώς αρχίζει ο ανηφορικός δρόμος, συναντούμε πολλά κτίσματα της τουρκοκρατίας.

Στα δεξιά μας συναντάμε τα Τούρκικα λουτρά (χαμάμ), χτισμένα με ιδιόμορφη αρχιτεκτονική (σε σχήμα σταυρού, με θολωτό τρούλο). Περιελάμβαναν αποδυτήρια, χώρους λουτρών, και αναπαυτήριο. Τα λουτρά αποτελούσαν χώρο επικοινωνίας, ιδίως για τις γυναίκες, για τις οποίες προβλέπονταν και ειδική προετοιμασία για το λουτρό.

Στ' αριστερά μας το γνωστό Σουφαρί Σαράϊ. Ήταν διόροφο κτίριο, με πέτρινη εξωτερική σκάλα και ξυλινη στέγη. Πρόκειται για το στρατόπεδο του Αλή πασά, όπου εκπαιδεύτηκαν και οι πρωταγωνιστές του '21(Οδ. Ανδρούτσος, Καραισκάκης, Μ. Μπότσαρης, Αθ. Διάκος, κ.α.).

Η τούρκικη βιβλιοθήκη που κτίστηκε στις αρχές του 19ου αιώνα. Περιλαμβάνει αίθουσα με τετράγωνο διάδρομο και δύο δωμάτια στις άκρες. Είναι εξαιρετικής τέχνης οι θολωτές στέγες, σώζεται άθικτη, μόνο που δεν διεσώθησαν βιβλία ή χειρόγραφα.
Αφήνοντας τη βόρεια ακρόπολη, πηγαίνουμε στο εσωτερικό φρούριο, στο Ιτς Καλέ. Πρίν μπούμε στο χώρο αυτό, βρίσκουμε τον πλάτανο όπου μαρτύρησε ο αρχηγός της κλεφτουριάς Κατσαντώνης, το 1807.

Η πύλη διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση και είναι επιβλητική. Πάνω από το τόξο της υπήρχαν ανάγλυφα δύο λιοντάρια με τη λέξη «Ασλάν» που εκλάπησαν.
Στο βάθος αριστερά, υψώνεται το Φετιχιέ τζαμί που κτίστηκε το 1618 στη θέση της χριστιανικής εκκλησίας του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Πλάι από το τζαμί, σώζεται η μαρμάρινη βάση του οικογενειακού τάφου του Αλή πασά. Είναι θαμένο μόνο το ακέφαλο κορμί του και η γυναίκα του Εμινέ.

Το κεφάλι του έχει ταφεί στην Κωνσταντινούπολη μαζί με τα παιδιά του, Μουχτάρ, Βελή, Σαλίχ και Μεχμέτ, που εκτελέστηκαν κατά διαταγή του σουλτάνου. Το ωραίο σιδερένιο κιγκλίδωμα το έκλεψαν στην κατοχή.
Στη θέση όπου είναι το Βυζαντινό μουσείο λειτουργει από το 1995, ήταν το σαράϊ του Αλή πασά, που το έχτισε το 1789 και το είχε διοικητικό κέντρο, που κάηκε ολοσχερώς το 1870.

Δεξιά από το Βυζαντινό μουσείο, βρίσκονται τα ερείπια από το χαρέμι του Αλή πασά. Ο πύργος του Βοημούνδου (προμαχώνας) είναι από τα λίγα μεσαιωνικά οικοδομήματα που διασώθηκαν. Φέρει το όνομα του Νορμανδού κατακτητή των Ιωαννίνων (1082 μ.χ.). Επί τουρκοκρατίας στέγαζε τις οικονομικές υπηρεσίες
Στή Νότια Ακρόπολη του Κάστρου Ιωαννίνων κοντά στον πύργο του Βοημούνδου και σε επαφή με το ναό των Αγίων Αναργύρων, σώζονται οι ιστορικές αποθήκες μπαρουτιού του Αλή Πασα.